PL
EN
DE
Badania wykopaliskowe na stanowisku numer 3 w Starym Rypinie (Starorypin, woj. kujawsko - pomorskie) prowadzone w 2008, 2009 i 2014 roku umożliwiły fragmentaryczne jak dotąd rozpoznanie archeologiczne i antropologiczne większego cmentarzyska związanego z funkcjonowaniem i rozwojem tego ośrodka w późnym średniowieczu.
Dotychczas wydzielono i zadokumentowano dwadzieścia trzy homogeniczne groby, w dobrym i zadawalającym stopniu zachowania, a także liczne skupiska i luźne kości przeważnie na złożu wtórnym. Domniemać jednak można, że na badanym obszarze pierwotnie było znacznie więcej intencjonalnych grobów, zwłaszcza dzieci, w tym bardzo małych. Ze względu na duży stopień zniszczenia pochówków, w wyniku chociażby głębokiej orki ustalenie dokładnej liczby pochowanych tam zmarłych jest znacznie utrudnione. Pomimo niewielkiego rozpoznania, jak domniemam większego założenia funeralnego, można dostrzec pewien z góry założony porządek przestrzenny grobów. Zauważalny jest bowiem układ rzędowy. Zmarłych grzebano zgodnie z rytuałem chrześcijańskim w grobach zorientowanych na osi E - W, czasami z lekkim odchyleniem na N, lub na osi SW - NE. Wszyscy zmarli pochowaniu zostali głową w kierunku zachodnim, z twarzoczaszką najczęściej ułożoną w kierunku S. W Starym Rypinie zmarli w zdecydowanej większości zostali złożeni do grobu na wznak, w pozycji wyprostowanej. Jeden pochówek ewidentnie odbiegający od tej reguły zarejestrowano podczas badań w 2009 roku. Jest to obiekt 16, będący grobem mężczyzny, zmarłego w wieku około 20 - 25 lat, którego ułożono na brzuchu. Na cmentarzysku tym zarejestrowano także inne przejawy działań tzw. antywampirycznych. Na omawianej nekropolii podobnie jak na innych średniowiecznych cmentarzach obserwujemy cztery podstawowe układy ułożenia rąk (ręce wyciągnięte wzdłuż boków, ręce lekko ugięte w stawie łokciowym i ułożone na miednicy, ręce ugięte w stawie łokciowym pod kątem prostym i ułożone w linii pasa, ręce silnie zgięte w stawie łokciowym i ułożone na piersiach), wraz z różnymi kombinacjami ułożenia prawej i lewej kończyny górnej. Na omawianym stanowisku tylko troje zmarłych złożono do grobu z wyposażeniem. W tych dwóch przypadkach jest to kulista zapinka, z ramą wykonaną z żelaznego okrągłego w przekroju pręta, w jednym cylindryczna kłódka.
Kwestię datowania dotychczas przebadanego cmentarzyska, w zachodniej części stanowiska 3 rozpatrywać należy w oparciu o różne kategorie źródeł, w tym nieliczne wyposażenie, wyniki datowań metodami przyrodniczymi, a także w oparciu o analizę źródeł pisanych, jak i całego kompleksu osadniczego w późnym średniowieczu. W problematyce datowania tego cmentarza pomocna może się okazać konstatacja nad świątyniami Starego Rypina, co zostało przedstawione w innej części tej publikacji (Gałkowski, w tym tomie; Lewandowska, w tym tomie) oraz nad reorganizacją tego ośrodka osadniczego w późnym średniowieczu. W świetle refleksji nad dostępnymi źródłami, istotnymi pod względem datowania tej nekropolii, należy zasugerować, że cmentarz ten funkcjonował w czasie istnienia nowego późnośredniowiecznego zamysłu osadniczego, zapewne w XIV wieku, a niewykluczone, że już w II poł. XIII wieku. Początek, jak i koniec użytkowania cmentarzyska trudno na chwilę obecną określić precyzyjnie. Na obecny stan badań nie sposób także wskazać, czy i z jaką świątynią można wiązać omawiany tu cmentarz.
Zasadne są dalsze badania tej nekropolii, także w aspekcie jej ratowania przed sukcesywnym niszczeniem, jakiemu podlega, w wyniku prowadzonych na jej obszarze intensywnych prac rolnych.
Tekst ten stanowi tylko część opracowania, które powstaję dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Autor: dr Jadwiga Lewandows
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
