PL
EN
DE
11 kwietnia 2022 r. - dzień pamięci, dzień tradycji – sugerującyco najmniej 957 lat dziedzictwa Rypina, niezwykłej, burzliwej historii archeologicznego fenomenu, który mamy przyjemność wraz z zespołem wspaniałych osób odkrywać. Pierwszy Rypin zapisał się licznymi wzmiankami w źródłach pisanych, w tym po raz pierwszy w tzw. falsyfikacie mogileńskim noszącym datę 11 kwietnia 1065 r.
Dokument z 11 kwietnia 1065 roku, który zawiera pierwszą wzmiankę pisaną o grodzie w Rypinie, jest niewątpliwym falsyfikatem, sporządzonym przez benedyktynów z Mogilna, którzy korzystali z różnych źródeł pochodzących z XI, XII i XIII wieku. Klasztor benedyktynów w Mogilnie otrzymał rzekomo wówczas, fundację m.in. dziewiątej części dochodów książęcych z 19 grodów na Mazowszu, wśród których wymieniony jest także Rypin (Ripyn). Dokument falsyfikat zawierać jednak może, szereg prawdziwych informacji z połowy XI wieku. Dla nas 11 kwietnia jest symboliczną datą, kiedy staramy się wskrzeszać pamięć o pierwszym rypińskim grodzie. W zadaniu tym pomaga archeologia.
Samodzielna przygoda z archeologią rypińskiego muzeum rozpoczęła się 15 lat temu, kiedy to w połowie lipca 2007 roku wbiliśmy łopaty na grodzisku, a dokładnie w nawarstwienia kulturowe na tzw. gródku stożkowatym w Starorypinie Prywatnym (pierwszym Rypinie). Nie miałam wówczas wyobrażeń jak ważną otwiera to kartę w historii badań archeologicznych północnej części ziemi dobrzyńskiej, i jakie mam szczęście, że to właśnie pod moim kierunkiem możemy poznawać przeszłość tego regionu. Dodajmy, że badania archeologiczne Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie od 2010 roku były dofinansowane ze środków Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu. Prace te wspierane są również przez Gminę Miasta Rypin, Gminę Rypin, a także prywatnych sponsorów. Wybrane zabytki pochodzące z prac wykopaliskowych i innych rypińskiego muzeum można oglądać na wystawie archeologicznej zorganizowanej w Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie.
Prace prowadziliśmy i kontynuujemy głównie na stanowiskach archeologicznych pierwszego Rypina (dzisiejszego Starorypina Prywatnego). W ich wyniku odkryto niezwykłe obiekty archeologiczne: nieruchome (pozostałości domów, pieców i jam gospodarczych, piec do wypału cegły, relikty wałów, groby itp.), ruchome (tysiące zabytków wykonanych w warsztatach lokalnych oraz zabytki luksusowe, importowane).
Wyniki badań w Starorypinie Prywatnym, pozwalają już w sposób wieloaspektowy rekonstruować dzieje tego średniowiecznego ośrodka. Ich rezultaty wskazują iż, pierwszy Rypin stanowił w średniowieczu ważny ośrodek osadniczy i administracyjny, pełniąc kluczową rolę w krajobrazie kulturowym międzyrzecza Wisły, Drwęcy i Skrwy. Dziś możemy o wynikach naszych prac czytać w artykułach, a także monograficznym opracowaniu fazy późnośredniowiecznej pt. Późnośredniowieczny kompleks osadniczy w Starym Rypinie” (red. J. Lewandowska, Toruń 2016). Obecnie pracujemy nad monografią fazy wczesnośredniowiecznej. Planowana promocja tej książki to grudzień 2022 rok.
Mamy nadzieję, że dzięki dalszej życzliwości Władz, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu, potencjalnych sponsorów, możliwe będzie kontynuowanie badań archeologicznych na ziemi dobrzyńskiej. Przeszłość tego regionu jest fascynująca i może stać się źródłem inspiracji. Wymaga lepszego rozpoznania, dalszych badań i ochrony.
Dziękujemy za wspaniałe 15 lat przygody i wspólnych prac! Wielkie słowa uznania należą się naszym przyjaciołom, sympatykom, a przede wszystkim uczestnikom tych badań, którzy na kolanach, w słońcu i deszczu, ziarnko po ziarnku eksplorowali zapomniane osady i groby.
Jadwiga Lewandowska
